Hoe geef je een moderne tuinstad een groen hoogstedelijk centrum?
Rotterdam
Bestaande situatie
Rondom station Rotterdam Alexander, aan de oostkant van Rotterdam, ligt een werk- en retailgebied afgesloten van de omliggende woonwijken door harde grenzen van infrastructuur. Het is gelegen in één van de diepste polders van Nederland, de Alexanderpolder, en het wordt omringd door naoorlogse tuinstadwijken. Rotterdam staat voor een grote woningbouwopgave en ziet mogelijkheden voor verdichting bij Rotterdam Alexander. De gemeente heeft gevraagd om een lonkende gebiedsvisie die sturing biedt aan toekomstige ontwikkelingen in de Alexanderknoop. Voor de uitwerking van dit ontwikkelperspectief heeft DZH samengewerkt met Felixx (groenblauwe strategie), SITE (ontwikkelstrategie) en Studio Bereikbaar (onderbouwing mobiliteit), wat heeft geresulteerd in een breed onderbouwd toekomst narratief.
Centrum voor de Regio en hart van Rotterdam-Oost
Opgaven voor de Alexanderknoop
Gepland als naoorlogse tuinstad met een eigen wijkcentrum, buurtcentra, werkgebied en overmaat aan groene en blauwe ruimtes heeft Prins Alexander lang gefunctioneerd als een opzichzelfstaand deel van Rotterdam dat ‘af’ leek. De transities die op Rotterdam en Prins Alexander afkomen gaan echter gepaard met veranderende behoeften van bewoners, gebruikers en bedrijven – waarop ook de Alexanderknoop zich moet aanpassen. Daarbij is het belangrijk te realiseren dat de Alexanderknoop het dagelijkse middelpunt is voor bijna 200.000 Oost-Rotterdammers en Capellenaren. Nadenken over de toekomst van de Alexanderknoop, betekent automatisch nadenken over Rotterdam Oost.
1: Verblijven
Ambitie en kaders
In het ontwikkelperspectief steldt De Zwarte Hond de 6 V-strategie centraal, die de transformatie aanjaagt waardoor de functionele, maar vrij zielloze Alexanderknoop een levendig en groen Hart van Rotterdam Oost kan worden. Het raamwerk voor deze ontwikkeling definieert deelgebieden en legt accenten zonder dat daar al een uitgewerkt plan voor is. Het schept de kaders voor toekomstige ontwikkelingen, die elk op een eigen tempo plaatsvinden – het is zelfs mogelijk dat sommige plekken niet tot ontwikkeling komen. Het raamwerk verbeeldt tevens de hoofdstructuur voor landschap, mobiliteit, ruimte en programma. De verschillende deelgebieden krijgen elk een eigen identiteit, functiemix, ontwikkeltempo en ruimtelijke expressie. In het stadshart Alexanderknoop komt alles samen, wat vraagt om meer precisie in uitwerking en in verbeelding. Zo ontstaat een mozaïek van plekken en hoofdstructuren.
2: Verdichten
3: Vermengen
4: Vergroenen
5: Verfijnen
6: Verduurzamen
Programmatische mozaïek van verschillende plekken elk met een eigen karakter en functie
Gebiedstransformatie en mobiliteitstransitie hand in hand
Aanpassingen aan het verkeerssysteem zijn nodig zodat de voetganger op de eerste plaats komt (het STOMP-principe). Het verkeer wordt zoveel mogelijk rond het centrum geleid en bussen gaan niet langer dwars door het gebied. Het station Alexander wordt duidelijker onderdeel van de Alexanderlaan en wordt aan de nieuwe Alexanderplaats gesitueerd. Wegprofielen worden aangepast zodat meer ruimte voor langzaam verkeer en groen en blauw ontstaat. Ook worden relaties met aanpalende bebouwing versterkt en worden oversteek- en doorwaadbaarheid verbeterd. Introverte gebouwen keren zich naar buiten met attractieve plinten, waardoor de openbare ruimte de ‘place to be’ wordt. Verblijf wordt veel aangenamer door de openbare ruimte die vrijkomt bij minder auto-aanwezigheid te vergroenen.
Fijnmazig netwerk voor voetgangers en fietsers verbindt de mozaïek met omliggende wijken
Niet alle modaliteiten zijn overal welkom. OV wordt geclusterd bij het station, ook is de auto niet meer overal welkom
Programmatische menging en intensivering
Voor de meeste mensen staat de Alexanderknoop bekend als verzameling van losse, van elkaar gescheiden fragmenten. Als winkelcentrum, kantorenlocatie, bedrijventerrein of mobiliteitsknooppunt zijn deze fragmenten functioneel – maar samen vormen ze geen aantrekkelijk, samenhangend centrummilieu. In de toekomst verandert de samenstelling én samenhang van de functies behoorlijk. Meest in het oog springend is de woningtoename. Enerzijds is dit een doel (er is immers een grote behoefte aan meer woningen in de stad), maar anderzijds is het een middel om de levendigheid, het gevoel van eigenaarschap en het draagvlak voor voorzieningen te vergroten. Hierdoor ontstaat een gemengd en stedelijk gebied waar het prettig(-er) wonen, werken en verblijven is. Door vooral met middelhoogbouw woningen toe te voegen, blijft de ruimtelijkheid van Alexander behouden maar wordt de menselijke maat er versterkt.
Hart van Oost, centrum voor de regio!
De Alexanderknoop van de toekomst is hét kloppend Hart van Oost en een essentieel onderdeel van de 21e-eeuwse polycentrische stad Rotterdam. De Alexanderknoop van 2040 is het groenste, gezondste en één van de best bereikbare centrumgebieden in Nederland waar je het beste van beide werelden vindt: de dynamiek en nabijheid van het stadsleven én de rust, ruimte en groen van het tuinstedelijke buitenleven. Twee werelden die Alexanderknoop vloeiend in elkaar laat overlopen.
Gebiedsvisie Rotterdam Alexanderknoop
Voor het gebied rondom station Rotterdam Alexander heeft De Zwarte Hond een gebiedsvisie gemaakt in opdracht van de gemeente Rotterdam, dat van de functionele Alexanderknoop een hoogstedelijk stadshart voor Rotterdam Oost maakt. Dit betekent een transitie, van knoop naar plaats, van functionele overstapmachine en perifeer winkelcentrum naar een groene, levendige stedelijke plek met een eigentijdse mix van wonen, werken, studeren en winkelen.
Het stationsgebied Rotterdam Alexander is toe aan een verbeterslag. Bestaande functies als winkels en kantoren vragen om een kwaliteitsimpuls. Bewoners beschouwen het gebied niet als hun centrum. Om Alexander tot die uitnodigende plek te maken is een stevige ruimtelijke transformatie nodig. Hiervoor moeten 8.000 woningen en cultureel maatschappelijke voorzieningen worden toegevoegd, en gebouwen met gesloten gevels veranderen in mixed-use complexen met een actieve plint.
Door deze transformatie worden de ideale condities voor een mobiliteitstransitie gecreëerd. Alexander is en blijft een verkeersknoop. Als het dagelijks leven dichtbij huis is georganiseerd, gaan meer mensen lopen, fietsen en het OV gebruiken. In het gebied wordt een fijnmazig voetgangers- en fietsnetwerk en een schoner OV-netwerk aangelegd en deelmobiliteit gestimuleerd. Tegelijkertijd blijft het gebied ook toegankelijk voor de auto. Zo creëren we een zichzelf versterkend mechanisme van 6 V’s: door te Verdichten en functies te Vermengen ontstaat er ruimte voor Verblijven en Vergroenen, kan het stedelijk weefsel Verfijnen en Verduurzamen we Alexander.
details
- Project
- Gebiedsvisie Rotterdam Alexanderknoop
- Locatie
- Rotterdam, NL
- omvang
- 140 ha
- Periode
- 2021-2022
- Opdrachtgever
- Gemeente Rotterdam
- Discipline
- Stedenbouw, Strategie
- Programma
- Masterplan, Verstedelijkingsstrategie
- Status
- In ontwikkeling
- Partners
- Felixx Landscape Architects and Planners, SITE urban developers & Studio Bereikbaar
- Meer info
- bd@dezwartehond.nl
