Panorama Zeeuws-Vlaanderen

Zeeuws-Vlaanderen, NL

Welke kansen biedt een florerende economie in een vergrijzende samenleving?

Zeeuws-Vlaanderen heeft meer banen dan werkenden. De bevolking vergrijsd en ontgroend.

Het Rijk heeft het gebied rond de gefuseerde havens van Vlissingen, Terneuzen en Gent (North Sea Port District) aangewezen als NOVEX gebied. Het aantrekken en vasthouden van nieuwe inwoners en investeringen in het vergroten van de leefbaarheid in heel Zeeuws-Vlaanderen kunnen een cruciale bijdrage leveren aan het succes van het North Sea Port District. Andersom draagt verduurzaming van de industrie in vele opzichten bij aan een aantrekkelijker leefklimaat in de drie gemeenten.

Gesteund door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie heeft De Zwarte Hond samen met drie Zeeuws-Vlaamse gemeenten – Sluis, Hulst en Terneuzen – in een ontwerpend onderzoek onderzocht hoe dit eruit zou kunnen zien in een Panorama Vlaams-Zeeland; grenzeloze regio in balans.

Ingeklemd tussen industrie clusters & weidse landschappen

Herkenbare Rijke Delta Cultuur

Luwte in Europa, met een grenzeloze agglomeratiekracht

Extreem grote landschappen

Vissersdorpen & vestigingen zonder haven

Buitenom bereikbaar

Investeringen in leefkwaliteit dragen bij aan het bereiken van duurzaamheidsambities

Zeeuws-Vlaanderen heeft een centrale positie in de Deltametropool, en is een grensregio van Nederland. De regio wordt gedefinieerd door harde grenzen van water en land, waardoor de drie gemeenten op elkaar zijn aangewezen om nauw samen te werken. Samenwerken over de grens ligt voor de hand, vanwege een gedeelde Vlaamse culturele identiteit. Bevolkingsgroei is niet onwaarschijnlijk vanwege de nabijheid van Gent, Antwerpen en Brugge. De regio heeft de ambitie uitgesproken om met 25% te groeien. Dit kan alleen als dit hand in hand gaat met het versterken van de leefkwaliteit in de regio in brede zin. Door de regio veerkrachtig te maken voor pieken en dalen van bezoekers, weersomstandigheden en andere invloeden van buiten.

De grote werkgevers van de regio zien vecatures toenemen en zien ook dat de bevolkingsgroei bierbij achterblijft. Samen met de drie gemeenten hebben ze een regiovisie opgesteld. Voor de North Sea Port District is een werkagenda geformuleerd met ambities voor de toekomst. Raakvlakken zijn onderzocht tussen bestaande ambitiedocumenten. Daaruit zijn acht thema’s naar voren gekomen die bijdragen aan een veerkrachtig leefklimaat. Deze zijn toegepast op zes locaties; drie specifieke plekken met locatiespecifieke opgaven en drie meer generieke landschappelijkelocaties.

De gemeenten Sluis, Terneuzen en Hulst hebben te maken met ontgroening en vergrijzing, maar ook groeiende werkgelegenheid en uitdagingen voor duurzame landbouw.

De verduurzaming van de industrie zorgt voor banen, restwarmte en draagvlak voor voorzieningen en een duurzame leefomgeving. Dit maakt een aantrekkelijk leefmilieu, en trekt nieuwe en bestaande bewoners om de groeiende werkgelegenheid te vullen.

Aanbeveling 1: Zorg dat ingrepen zijn geworteld in een rijke identiteit.

Aanbeveling 2: Ga bewust om met grenzen.

Aanbeveling 3: Investeer in leefkwaliteit.

Investeringen in leefkwaliteit dragen bij aan het bereiken van de duurzaamheidsambities voor de regio en zijn daarom essentieel. Hoewel niet alle opgaven een lokale oorsprong hebben is het van belang dat ruimtelijke ingrepen steeds lokaal geworteld zijn, om het verschil te kunnen maken. Zeeuws-Vlaanderen wordt gedefinieerd door grenzen van water en land – fysiek, maar ook bestuurlijk. Dat vraagt om een bewuste omgang met grenzen door ze te vieren of te verzachten. De Rijksoverheid van Nederland en België spelen hierin een belangrijke rol.

Dit ontwerpend onderzoek laat zien dat het Rijk zich niet afzijdig kan houden. Dit zijn tevens lessen die ook in andere grensregio’s van belang kunnen zijn:

Verduurzaming en leefkwaliteit gaan hand-in-hand. De Noordzee is van iedereen.
Biedt ruimte voor experiment die de landsgrenzen vervagen
Weeg de potentie van de regio over de grens mee in besluiten die de Nederlandse grensregio raken

Verrijk het weidse polder- en krekenlandschap met biodiversiteit, energietransitie, recreatie en breng elementen terug die Zeeuws-Vlaanderen kenmerken (zoals de kasseien).

De nieuwe entree van Terneuzen in het stationsgebied representeert de diversiteit van de regio. Hier komen wonen, werken, leren en maken samen.

In een bi-polair grensdorp kan de grens gezien worden als plek voor gedeelde identiteit waarbij ruimtelijke en niet-ruimtelijke kwesties samen geadresseerd worden.

Combineer de aanleg van natuur met onder andere recreatieve functies en kustversterking.

Benut het landschap van de regio, met contrast tussen industrie en weidsheid, door iconische en intieme plekken te combineren met extreme (sport)activiteiten.

Investeer in toeristische dorpen in ruimte om samen te komen. Zoek de combinatie met toerisme en door-stroom-woningen.

Panorama Zeeuws-Vlaanderen

Het Rijk heeft het gebied rond de havens van Vlissingen, Terneuzen, en Gent aangewezen als NOVEX-gebied. Investeringen in het vergroten van de leefbaarheid in heel Zeeuws-Vlaanderen en het aantrekken en vasthouden van nieuwe inwoners kunnen een cruciale bijdrage leveren aan het succes van het North Sea Port District. Andersom draagt verduurzaming van de industrie in vele opzichten bij aan een aantrekkelijker leefklimaat in de drie gemeenten. Zo ontstaat een grenzeloze regio in balans door actuele opgaves rond energietransitie, klimaatadaptatie en leefbaarheid steeds te combineren. Dit kan op uiteenlopende manieren geadresseerd worden op verschillende plekken.

Acht overkoepelende thema’s moeten ervoor zorgen dat de leefkwaliteit in de regio in de breedte wordt versterkt en schokbestendig wordt voor pieken en dalen, hoog- en laagseizoen, eb en vloed. Het gaat om de volgende leefkwaliteit thema’s: landschappelijke kwaliteit, cultuur, voorzieningenniveau, mobiliteit en nabijheid, wonen – onderwijs – werken, energietransitie, duurzaamheid en circulariteit, en effecten van de landsgrens vervagen. Hoewel niet alle opgaven een lokale oorsprong hebben, is het van belang de antwoorden vooral samen met de lokale gemeenschap te formuleren. Zo worden ze in verband gebracht met andere kwesties en kansen die spelen en kom je tot gebiedseigen oplossingen. Dat draagt bij aan identiteit en aantrekkelijkheid.