Utopia in de Leidsche Rijn
De Zwarte Hond en Faro ontwerpen eeuwig houdbaar stadsblok vanuit monumentaliteit, circulariteit, mobiliteit en sociale duurzaamheid.
De Zwarte Hond heeft samen met Faro het ontwerp gemaakt voor een duurzame en inclusieve ‘Familistère’ in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn Centrum. Over de realisatie is vandaag overeenstemming bereikt tussen SBB Ontwikkeling Bouwen (Smit’s Bouwbedrijf) en Coltavast met de gemeente Utrecht. Familistère is een knipoog naar de ideeën van de Franse industrieel Godin die in de 19de eeuw een monumentaal complex van woningen liet bouwen voor alle werknemers in zijn fabriek. Ook in de Leidsche Rijn moet de Familistère een plek worden waar bewoners gezamenlijk kunnen werken, leven en recreëren.
Stedelijke identiteiten
Kavel I5 in Leidsche Rijn Centrum, waar de Familistère gebouwd gaat worden, heeft twee stedelijke identiteiten: een ruimtelijke identiteit met uitzicht op een park en een plein en een intiemere identiteit van stadsblokken aan de noord- en oostzijde. De individuele bouwblokken verhouden zich tot de straten en het karakter van de aangrenzende wijken, ieder op een eigen wijze. Aan de ruimtelijke zijde komen de hogere bouwvolumes die robuust aansluiten op het park en het plein. Aan de intieme kant komen de lagere volumes die aansluiten op de kleinere korrelgrootte van de omliggende stadsblokken. De Familistère vormt door zijn heldere samenhang één groot stadsblok aan de parkzijde. Familistère is een bouwblok dat bestaat uit vier gebouwen met 122 woningen, 60 ondergrondse parkeerplaatsen, 525 fietsparkeerplaatsen en 300 m² aan voorzieningen.
Collectief wonen
Het ontwerp van De Zwarte Hond en Faro is geïnspireerd op de monumentale 19de-eeuwse Familistère in het Franse Guise van de Franse industrieel Jean-Baptiste André Godin. Deze Familistère bood onderdak aan iedereen die werkte in Godins fabriek, directeur en arbeider. Godin was tegen de klassenstrijd en binnen dit ‘Palais Social’ waren alle arbeiders gelijkwaardig. Het gebouw, dat bestond uit 558 appartementen en 350 woningen, had een centrale binnenplaats onder een glazen dak. De bewoners hadden zeker voor die tijd, een comfortabel en luxueus leven, met stromend water en verwarming en wc’s. Godin realiseerde zo een 19de-eeuws utopia waar bewoners gezamenlijk werkten, leefden, recreëerden en zich ontplooiden. De vorm van het totale blok van De Zwarte Hond en Faro past binnen de stedenbouwkundige envelop. Compartimentering in verschillende gebouwen maakt dat de vier gebouwen alle vier uniek zijn. Zo onderscheiden zich de vier gebouwen door verschil in ritmiek, uitstraling van de plint, kleurgebruik en plasticiteit. De detaillering van de penanten, de maatvoering van gevelritmiek, de principeopzet en de materialisering geven de vier gebouwen een andere uitstraling waardoor de diversiteit geborgd is. Alle gebouwen hebben een eigen ruime hoofdentree en ontsluiting en zijn in een rechte lijn van elkaar gescheiden. De continuïteit van het gehele blok wordt gewaarborgd door de doorlopende plint, die overal dezelfde hoogte heeft.
Gebundelde functies
Binnen het woonblok worden woonbehoeftes gebundeld en meerdere functies op één plek samengebracht. Zo is er, net als Godin bedoeld heeft, een centrale binnenplaats onder een glazen dak, het atrium. Dit is niet alleen een plek om samen te komen maar het is ook een plek voor groen, voor ontspanning en voor bewegen. Het draagt bij aan de circulariteit, het beperken van het energieverbruik en het wooncomfort van bewoners door het jaar heen.
Woningtypologieën
De woningen zijn sterk georiënteerd op de straten. Alle woningen hebben een royale buitenruimte en veel glas. Er is een grote variatie aan typologieën. Zo zijn er woningen op de begane grond met een eigen entree en een eigen werkplek aan de straat, er zijn duplexwoningen over twee lagen en er zijn appartementen met een bescheiden gebruiksoppervlak. Door deze variatie aan typologieën, is het complex aantrekkelijk voor verschillende gebruikers en kan het ook voldoen aan de behoeften van jonge koppels, starters, alleenstaande ouders en ouderen.
Duurzaam woongebouw
Voor het woongebouw wordt een betoncasco toegepast dat zodanig is opgezet dat in de toekomst maximale flexibiliteit is gewaarborgd. Hierdoor kunnen woninggroottes eenvoudig worden aangepast. Het casco is toekomstbestendig en gaat zeker 300 jaar mee. Dit geldt ook voor buitengevels die 200 jaar meegaan en de binnengevels die vijftig jaar meegaan. Het gebruik van flexibele plinten maakt functiewijziging in de toekomst mogelijk. Voor de constructie en de afwerking worden circulaire onderdelen gebruikt die opgenomen zijn in het materialenpaspoort. Dit geldt ook voor de binnengevels van het atrium en de kruislaaghoutconstructie van de maisonnettes op het dak. Door de toepassing van een glazen dak ontstaat een atrium dat de vier gebouwen samenbrengt en zo een collectieve plek voor bewoners vormt. Het atrium bevordert de sociale duurzaamheid omdat hier verschillende bewonersgroepen met elkaar in verbinding komen. Het atrium wordt een weldadige groene omgeving om te verblijven en te ontmoeten, met moestuintjes, kasten met boeken en spellen om te delen. Het groendak en het atrium bieden een oplossing tegen hittestress, wateroverlast en dragen bovendien bij aan biodiversiteit. Water wordt op het dak opgeslagen om het atrium te voorzien van besproeiing in de zomer. Fietsparkeerplaatsen op maaiveldniveau moet het gebruik van fietsen stimuleren.
Kavel I5
Opdrachtgever van Kavel I5 is SSB Ontwikkeling Bouwen en Coltavast. Het project is in gezamenlijkheid verworven met De Zwarte Hond, Faro, OKRA, Nibe, Hiensch, Urban Sync, Nieman en Pieters Bouwtechniek.
