Hoe maken we van een bijzonder gebouw een ideale leeromgeving?
Herta Mohr Universiteit Leiden
Eind jaren '70 ontwierp architect Joop van Stigt het bijzondere Cluster Zuid voor de faculteit der geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden. Dit voorbeeld van structuralistische architectuur is circulair gerenoveerd door De Zwarte Hond en uitgebreid van 12.458 m² naar 16.008 m² BVO inclusief parkeergarage tot het nieuwe Herta Mohrgebouw en biedt nu meer dan 700 onderwijs- en zelfstudieplekken, twee hoorcollegezalen, werk- en vergaderkamers, common rooms en twee bibliotheken.
Het oorspronkelijke gebouw bestond uit zeven ‘huizen’. Het middelste huis is vervangen door een nieuw centraal hart met een grote hoofdentree. In de nieuwe situatie kunnen bezoekers zich makkelijker oriënteren vanuit de centrale hal. Het gebouw, dat door het nieuwe atrium veel daglicht binnenlaat, vormt van binnen één geheel. Daarnaast is de volledige tweede verdieping vernieuwd en is een achtste huis toegevoegd, uitgevoerd in geanodiseerd aluminium.
Een bijzondere prestatie is dat het merendeel van het oorspronkelijke gebouw en de gevel zijn hergebruikt. Van het gesloopte middelste huis zijn drie betonnen kolommen hergebruikt in de uitbreiding. Ook andere materialen hebben een nieuw leven gekregen. Zo zijn de oude redwood-plafonddelen omgevormd tot wandafwerking in het atrium. Deze latten zijn bewerkt, ontdaan van spijkers en gefreesd, in samenwerking met de sociale werkplaats BWRI. Door te kiezen voor renovatie en verduurzaming heeft Herta Mohr een nieuwe plek verworven in het collectieve geheugen van Leiden.
data
- Locatie
- Leiden, NL
- omvang
- 16.008 m²
- Opdrachtgever
- Vastgoedbedrijf Universiteit Leiden
- Discipline
- Architectuur
- Programma
- Onderwijs, Publieke gebouwen
- Periode
- 2018-2024
- Status
- Gerealiseerd
- Fotograaf
- Eva Bloem, Stijn Poelstra, Jan Versnel
- Partners
- Constructif, Nelissen ingenieursbureau, Kuijpers, HARRYVAN, New Horizon, Bwri, Buro Bouwfysica, DGMR, Fokkema & Partners Architecten, Pieters Bouwtechniek Delft
- Awards (1)
-
- Betonprijs
Bestaande bouw
- Betonprijs
- thema’s
Leiden
Universiteit Leiden
Circulaire renovatie Cluster Zuid
Eind jaren ’70 ontwierp architect Joop van Stigt Cluster Zuid voor de faculteit der geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden. Het gebouw valt op door zijn structuralistische maatvoering, die aansluit bij de ‘korrel van de stad’ en zichtbaar is in een strak grid van paddenstoelvormige betonnen kolommen.
Het gebouw is circulair gerenoveerd en uitgebreid van 12.458 m² naar 16.008 m² BVO inclusief parkeergarage. Het biedt plaats aan meer dan 700 onderwijs- en zelfstudieplekken, twee hoorcollegezalen, werk- en vergaderkamers, common rooms en huisvest de bibliotheken van het Afrika-Studiecentrum en Midden-Oostenstudies.
Nieuw centraal hart voor transparantie en oriëntatie
Cluster Zuid bestond oorspronkelijk uit zeven ‘huizen’, maar de oriëntatie in het gebouw was lastig. De twee binnenhoven leken sterk op elkaar en er was weinig transparantie. Bovendien maakte het gebouw een gesloten indruk door de smalle gangen met veel dichte wanden.
Om dit te verbeteren, is het middendeel van het gebouw gesloopt en vervangen door een nieuw centraal hart met een ruime hoofdentree. In de nieuwe situatie kunnen bezoekers zich makkelijker oriënteren vanuit de centrale hal. Het gebouw, dat door het nieuwe atrium veel daglicht binnenlaat, vormt van binnen één geheel. Daarnaast is de volledige tweede verdieping vernieuwd en is een achtste huis toegevoegd, uitgevoerd in geanodiseerd aluminium.
1. Daklicht met zonwering
2. Akoestische scheg van wolvilt
3. Hergebruikt hout uit hetzelfde gebouw
4. Bestaande betonskelet met paddestoel kolom
5. Nieuw dak voor installatieverdieping
Oorspronkelijke karakter behouden en versterkt
De veranderingen aan de buitengevels zijn minimaal gebleven vanwege het beschermd stadsgezicht. Opvallend aan de gevel zijn de prefab betonnen kolommen met kegelvormige koppen, soms voorzien van een rond balkon. Tijdens de renovatie zijn deze kolommen volledig zichtbaar gehouden over hun gehele lengte.
De renovatie van Cluster Zuid is complementair aan het bestaande ontwerp en versterkt dit. Het gebouw weerspiegelt niet alleen de tijdgeest van Joop van Stigt, maar ook die van de huidige tijd. Door te kiezen voor circulaire renovatie en verduurzaming heeft Herta Mohr een nieuwe plek verworven in het collectieve geheugen van Leiden.
© Harryvan
Een renovatie die hergebruik en duurzaamheid prioriteert
Een bijzondere prestatie is dat het merendeel van het oorspronkelijke gebouw en de gevel zijn hergebruikt. Van het gesloopte middelste huis zijn drie betonnen kolommen hergebruikt in de uitbreiding. Ook andere materialen hebben een nieuw leven gekregen. Zo zijn de oude sequoia redwood-plafonddelen omgevormd tot wandafwerking in het atrium. Deze latten zijn zorgvuldig bewerkt, ontdaan van spijkers en gefreesd, in samenwerking met de sociale werkplaats BWRI. Het specifieke patroon van de latten maakte het mogelijk om alles prefab te produceren en te monteren, waardoor er zo min mogelijk restmateriaal overbleef.
Integrale aanpak voor duurzaamheidsambities
Herta Mohr heeft een BREEAM Excellent-certificering door voor het hele gebouw hoogwaardige materialen met een lage uitstoot van ongezonde stoffen te selecteren, evenals door de toevoeging van isolatie, zonnepanelen en een warmte-koudeopslagsysteem.
Om te voldoen aan de hoge duurzaamheidseisen zijn ook nieuwe, efficiënte installaties geïnstalleerd. De bestaande constructie kon deze veranderingen echter niet dragen, waardoor de tweede verdieping is verwijderd en een geheel nieuwe constructie bovenop het gebouw is geplaatst. Deze ingreep heeft de aparte ‘huisjes’ samengevoegd tot één geheel, waarbij de technische installaties volledig zijn geïntegreerd.
Doorsnede
Begane grond
