Hoe maak je de stad enthousiast om te verdichten?
Noord-Holland
Gemeente Haarlemmermeer
Het unieke en prachtige polderlandschap van Haarlemmermeer staat onder enorme verstedelijkingsdruk door de nabijheid van Amsterdam en Schiphol. (foto’s: Theo Baart)
We zijn in Haarlemmermeer. Een gemeente die alsmaar blijft groeien. Ook in 2021 is er een opgave om 20.000 woningen toe te voegen. Echter wordt uitbreiden steeds lastiger door beperkingen van vliegtuiggeluid, hoge infrastructuurkosten en uitdagingen als opwaartse waterdruk. Wij kregen de opdracht om te verkennen of verdichting een alternatief kon bieden voor de woonopgave. Dit moest niet alleen ruimtelijk verkend worden. Er moest ook draagvlak voor verkregen worden. Participatie werd daarmee een integraal onderdeel van de opgave.
Samen met de stad praten over verbetering
Om het gesprek met de stad aan te gaan wilden wij het daarom niet hebben over verdichting, maar over de ontwikkeling van de stad. Niet blindstaren op het toevoegen van woningaantallen, maar deze aantallen gebruiken om bestaande buurten te verbeteren. Dit vormde de start voor een andere kijk op de woonopgave, want opeens gaat het over wat er in de buurt verbeterd kan worden. Bijvoorbeeld meer groen, meer voorzieningen en betere bereikbaarheid. Verdichting als investeringsmotor voor je eigen buurt.
Menukaart voor verdichting: Welke verbeteringen kan dit voor de buurt brengen?
Menukaart voor de buurt
Wij maakten een menukaart om te laten zien hoe verdichting kan bijdragen aan verbeteringen in de buurt. Denk aan de mogelijkheid om te sporten of te wandelen, meer voorzieningen in de wijk, betere bereikbaarheid, mogelijkheid om door te verhuizen in je eigen wijk, etc. Had je een beter idee? Dan kon je deze zelf nog toevoegen. De resultaten uit de participatie waren verrassend en zorgde voor accenten in waar behoefte naar was. Het hielp ook dat wij naast de menukaart ook dilemma’s voorlegden, zoals: Wil je meer klein groen nabij of groter groen op afstand? Er was echt wat te kiezen.
Vier onderdelen van het participatiespel
Liefde voor de buurt verklaren
Wij konden tijdens corona in 2021 niet met mensen afspreken, daarom zochten wij naar een laagdrempelig digitaal hulpmiddel. Dat werd swipocratie, een soort van ‘Tinder’ waarin je kan ‘swipen’ wat je goede ideeën vond. Dit werd via lokale kranten en media verspreid onder de bewoners. Er kwamen boven verwachting veel reacties binnen. Dat liet zien dat mensen graag nadenken over de toekomst van hun gemeente, maar ook dat er wel degelijk draagvlak was voor verdichting.
- Stappenplan:
Over welke plek wil je het hebben? (typische plekken)
Wat zie je graag verbeterd worden in je buurt? (menukaart voor verbetering)
Welke mate van verdichting spreekt jou aan? (zien wat er gebeurt op ooghoogte)
Wat vind je belangrijker? (dilemma’s)
Acht typische plekken in Haarlemmermeer
In my backyard
Vervolgens wil je het gesprek hebben over plekken die mensen herkennen, maar kan je niet elke straat of buurt los behandelen. Via analyse kwamen wij erachter dat de gehele gemeente in acht typische plekken was te verdelen. Denk aan o.a. brede stadswegen, buurtcentra, openbaar vervoer haltes, woonbuurten en bedrijfsterreinen. Door deze onderverdeling konden men meedenken over plekken die zij kennen.
Verdichtingspotentieel rondom OV
Verdichtingspotentieel langs boulevards
Verdichtingspotentieel in werklocaties
Verdichtingspotentieel langs woonwijken
De juiste verbeelding hierbij tonen was vervolgens essentieel. Wij kozen als centraal beeld het ooghoogte perspectief en lieten in verschillende varianten zien hoe meer verdichting ook leidde tot meer verbeteringen. Hier kwam bijvoorbeeld naar voren dat er geen draagvlak was om te verdichten aan de historische polderlinten, maar wel rondom buurtcentra. De resultaten van de participatie werden in een slotbijeenkomst ook gedeeld. Daar was ook ruimte voor vragen en nadere toelichting.
Verdichtingspotentieel in woonwijken
Het ook kunnen waarmaken
Naast het verbeelden van verdichting hebben wij er via ontwerpend onderzoek ook aan gerekend. Lukt het wel om 20.000 woningen te bouwen en welk effect heeft het toevoegen van woningen en banen voor de mate van stedelijkheid? Uit onderzoek blijkt namelijk dat een hogere mate van stedelijkheid ook ander mobiliteitsgedrag stimuleert. Dat zijn interessante koppelkansen en inzicht hierin kan helpen om te sturen op aantallen. Door de gemeente op te delen in 100 x 100 m vlakken konden wij dit per typische plek berekenen. Dit leverde de ‘pixel’ verdichtingskaart op. Deze kaart toont de acht typische plekken en de bandbreedte aan van waar je een klein beetje kan verdichten en waar kansen zijn om steviger te verdichten.
Verdichtingspotentieel in werklocaties
Haarlemmermeer Verdichtingsvisie
Haarlemmermeer staat voor een immense opgave: tegen 2040 moeten er 20.000 nieuwe woningen worden gebouwd. Traditioneel gezien gebeurde dit via nieuwe uitbreidingslocaties, maar dit wordt steeds lastiger en kostbaarder door uitdagingen zoals vliegtuiggeluid, opwaartse waterdruk en hoge infrastructuurkosten. De gemeente heeft daarom onderzocht of verdichting van Hoofddorp, Nieuw-Vennep en omliggende gebieden een haalbaar alternatief is.
De Zwarte Hond kreeg de opdracht om een Verdichtingsvisie te ontwikkelen en daar draagvlak voor te ontwikkelen. Deze visie toont hoe woon- en werkruimtes kunnen worden toegevoegd binnen bestaande wijken en welke voordelen verdichting biedt voor de bewoners en ondernemers. Het inzetten van het digitale hulpmiddel ‘Swipocratie’ en het verbeelden van verdichting/verbetering op herkenbare plekken maakte het mogelijk om Haarlemmermeer enthousiast te maken over verdichting. De resultaten van de participatie zijn verwerkt en hebben geleid tot accenten in de verdichtingsvisie.
data
- Locatie
- Gemeente Haarlemmermeer, NL
- omvang
- 200 km²
- Opdrachtgever
- Gemeente Haarlemmermeer
- Discipline
- Stedenbouw, Strategie
- Programma
- Verstedelijkingsstrategie
- Periode
- 2020-2021
- Status
- In ontwikkeling
