Kwaliteitsplan Utrecht

Utrecht, NL

Hoe behoud je stedelijke identiteit te midden van snelle verandering?

Kwaliteitsplan Utrecht

Met het vaststellen van de Ruimtelijke Strategie Utrecht 2040 (RSU 2040) heeft de gemeenteraad in 2021 gekozen voor de ontwikkeling van Utrecht als tienminutenstad. Nieuwe centra buiten de binnenstad brengen voorzieningen dichter bij inwoners, met woningen, kantoren en ontmoetingsplekken op goed bereikbare knooppunten. De Zwarte Hond werkte samen met de gemeente Utrecht aan een kwaliteitsplan dat de visie op kwaliteit en leefbaarheid voor de bestaande én groeiende stad is vastgelegd. Op basis van toekomstgesprekken blijkt dat Utrechters waarde hechten aan een stad die draait om mensen, ruimte biedt voor diversiteit en ontmoeting, en een groene, prettige leefomgeving kent. Daarom zijn elf stadsbrede uitgangspunten opgesteld, aangevuld met inspirerende droombeelden. Deze vormen het toetsingskader voor ruimtelijke plannen en stimuleren een gemengde, toekomstbestendige stad. De toepassing verschilt per plek, afhankelijk van identiteit, dichtheid en stedelijke dynamiek: rust, reuring of ruis. Het raamwerk van wijken en structuren helpt bij het sturen op gebruik en inrichting, met ruimte voor lokale eigenheid. Groenblauwe routes en stadsstraten verbinden buurten, centra en landschap. Zo groeit Utrecht op een manier die past bij haar karakter – compact, verbonden en mensgericht, maar blijft Utrecht altijd Utrecht.

data

Locatie
Utrecht, NL
omvang
n.v.t.
Opdrachtgever
Gemeente Utrecht
Discipline
Stedenbouw
Programma
Ontwerpend onderzoek, Verstedelijkingsstrategie
Periode
2023
Status
Gerealiseerd
Downloads

Elf uitgangspunten voor een leefbare stad

Samen met de gemeente Utrecht heeft De Zwarte Hond een kwaliteitsplan opgesteld dat de visie op kwaliteit en leefbaarheid voor zowel de bestaande en groeiende stad vastgelegd. Dit plan bestaat uit elf stedenbouwkundige uitgangspunten die richting geven aan ontwerpen in lijn met de Utrechtse identiteit en eigenheid. De uitgangspunten sluiten aan bij de kleinschaligheid van Utrecht, waar mensen elkaar gemakkelijk ontmoeten en gebouwen en buitenruimtes uitnodigend zijn voor jong en oud. Ze stimuleren een gemengde, toekomstbestendige stad en bieden houvast voor het gebruik, de inrichting en de uitstraling van de openbare ruimte.
Deze uitgangspunten gelden voor de hele stad en vormen het toetsingskader voor plannen van de gemeente en andere partijen. Per uitgangspunt zijn praktische richtlijnen uitgewerkt die ruimtelijke ontwikkelingen helpen sturen. Bij toepassing op specifieke locaties moet worden aangetoond dat de voorgestelde ontwikkeling een gelijkwaardige kwaliteit biedt – het zogenaamde gelijkwaardigheidsprincipe.

Vooroorlogse woonwijk

Stedelijke knoop

Werkgebied

Droombeelden
Op basis van de 11 uitgangspunten zijn inspirerende droombeelden opgesteld. Deze helpen om te sturen op de kwaliteit van de leefomgeving, zodat Utrecht kan groeien en toch altijd Utrecht blijft. Het karakter, de geschiedenis en de beleving van elke plek zorgen ervoor dat de stedenbouwkundige uitgangspunten op verschillende manieren worden getoetst. Zo ontstaat lokaal maatwerk, gebaseerd op stadsbrede uitgangspunten. Niet elk uitgangspunt heeft overal dezelfde uitwerking.
Een aantrekkelijke plint ziet er in een woonbuurt anders uit dan in een druk stedelijk knooppunt. Hoe een stedenbouwkundig uitgangspunt wordt vertaald naar een ruimtelijke ingreep, hangt af van de identiteit van de plek, de dichtheid van het gebied en de stedelijke dynamiek: rust, reuring of ruis. Deze context bepaald de invalshoek van waaruit de uitgangspunten worden toegepast en leidt tot gebiedseigen oplossingen. Dit zorgt voor de kenmerkende diversiteit in Utrecht – zowel in de bestaande stad als nieuwe ontwikkelingen – en dat is precies wat Utrechters zo waarderen.

Rust

Reuring

Ruis

In een compacte tienminutenstad liggen functies dichter bij elkaar en zijn ze meer gemengd. Alles wat je dagelijks of regelmatig nodig hebt, bevindt zich op ongeveer 10 minuten van je woon-of werkplek. Dankzij openbaar vervoer, fiets of lopend ben je snel op je bestemming, wat zorgt voor minder verplaatsingen in de stad. Het mengen van functies zoals wonen, werken, ontspannen en uitgaan vraagt om extra aandacht. Daarom is het belangrijk te sturen op hoe we de stad gebruiken, zodat verschillende activiteiten naast elkaar kunnen plaatsvinden – zowel fysiek als in tijd – zonder elkaar te hinderen. De gemeente hanteert een raamwerk van wijken en structuren, met elk een kwaliteit: rust, reuring of ruis. Met korte slagzinnen beschrijven we de kernkwaliteiten van elke wijk of structuur. Zo geven we richting aan het gebruik van een plek, terwijl er ruimte blijft voor lokale identiteit.

Een raamwerk voor stedelijke dynamiek

In de toekomst verandert de verdeling van rust, reuring en ruis in Utrecht. De stad krijgt meerdere stedelijke centra, waarbij de levendigheid vooral geconcentreerd is rond knooppunten in gemengde (hoog)stedelijke gebieden. Stadsstraten verbinden deze knooppunten met de historische binnenstad. Groenblauwe routes – lanen met water en beplanting – verbinden buurten en werklocaties met het omliggende landschap. Verkeersverbindingen zorgen ervoor dat de stad bereikbaar blijft voor verschillende vervoersmiddelen.

Identiteit en dynamiek van de plek bepalen de ruimtelijke kwaliteit